Het verhaal van Helen (sociaal psychiatrisch verpleegkundige)

De telefoon horen rinkelen, terwijl er niemand belt. Het gevoel hebben dat er iemand bij je in de buurt is, in een lege kamer. “Bijna iedereen heeft bijzondere ervaringen”, vertelt Helen Chadwick (sociaal psychiatrisch verpleegkundige). “De vraag is hoe je daar mee omgaat, welke betekenis je daar aan geeft en of je er last van hebt. In het project Vroegdetectie gaat alle aandacht daar naar uit.”

Signaleren

“Met vroegdetectie proberen we preventief te signaleren wie van de cliënten een verhoogd risico op het ontwikkelen van een psychose heeft. Als je op tijd een verhoogd risico signaleert en behandelt, dan is de kans op het ontwikkelen van een psychose een stuk kleiner. Soms blijkt dat iemand de psychosedrempel al over is. Dan geldt: hoe eerder de behandeling start hoe beter”. Aan het woord is Helen Chadwick, die samen met Nadine Burger projectleider is van het Duurzame GGZ-project Vroegdetectie. “Bijzondere ervaringen komen in alle soorten, maten en culturele contexten voor. Van verhoogd zelfbewustzijn tot achterdocht en hallucinaties. Tijdens een studie in 2012, Early Detection and Intervention Evaluation (EDIE-NL) is gebleken dat vroege signalering en vroege interventie mogelijk is wat begint met gericht vragen naar bijzondere ervaringen. Daarom zijn we gestart met een methodiek die uit drie stappen bestaat. Ten eerste krijgt iedereen tussen de 14 en 35 de PQ16-vragenlijst voorgelegd. Bij een verhoogde score nemen we ook de CAARMS (Comprehensive Assessment of At Risk Mental States) af. Met dit meetinstrument kan worden vastgesteld of iemand ‘at risk’ is. Heeft hij of zij op dit moment een verhoogd risico op het ontwikkelen van een eerste psychose? Als dat zo is dan biedt het ggz-team vervolgens een aanvullende cognitieve gedragstherapie (CGT-UHR) aan.”

Psychoses voorkomen

Helen en Nadine zijn als projectleiders verantwoordelijk voor de uitrol van deze werkwijze binnen GGZ NHN, als onderdeel van het programma Duurzame GGZ. Dit programma heeft als doel de geestelijke gezondheidszorg in ons verzorgingsgebied Noord-Holland-Noord beschikbaar, toegankelijk, toekomstbestendig en betaalbaar te houden. Vroegdetectie draagt daar aan bij. “Het is heel kosteneffectief om mensen preventief te screenen op subklinische psychotische symptomen en zo nodig behandeling te bieden,” vertelt Helen. “En belangrijker nog: bij een grote groep mensen kunnen psychoses voorkomen worden. Bovendien zijn de gesprekken ontzettend leuk om te doen.”

Behandeling

“Als de uitkomst van de CAARMS is dat iemand ‘ at risk’ is, dan start de behandeling met cognitieve gedragstherapie gericht op bijzondere ervaringen (CGT-UHR). In 45-50% van de gevallen voorkomt dat een psychose1). Mensen hebben er sowieso veel baat bij: ook al maak je de transitie naar psychose niet, het is fijn om te weten hoe je met deze ervaringen om kan gaan. Ontwikkelt een psychose zich toch, dan is de duur van de onbehandelde psychose verkort en zijn mensen ontvankelijker voor gedragstherapie gericht op psychose (CGT-P). Waar ik trots op ben is dat we inmiddels een team hebben staan, dat het gedragen wordt in de organisatie en dat veel teams geschoold zijn in het geven van CGT-UHR en CGT-P.”

1) De meta-analyses laten zien dat de cognitieve gedragstherapie voor UHR specifiek de transitie naar een eerste psychotische episode voorkomt in ongeveer 45-50% van de gedetecteerde gevallen (van der Gaag et al., 2013 (48%); Stafford et al., 2013 (46%); Hutton and Taylor, 2014 (55%); Bosnjak Kuharic et al., 2019(53%))