Het verhaal van Selene (psychiater en voorzitter geneesmiddelencommissie)

“Als je medicatie voorschrijft, denk dan ook aan leefstijl”. Aan het woord is Selene Veerman, voorzitter van de geneesmiddelencommissie. We spreken over de variatie aan werkzaamheden van de geneesmiddelencommissie, die ontwikkelingen in de samenleving waakzaam volgt.

“We besteden steeds meer aandacht aan leefstijl, dat is een trend in de maatschappij. Een ander aspect is de vergrijzing van de bevolking in Noord-Holland Noord. Ik krijg steeds vaker te maken met cliënten die chronisch ziek zijn en komen te overlijden.” Twee verschillende onderwerpen, waar de geneesmiddelencommissie nauw bij betrokken is.

Waarom is de geneesmiddelencommissie zo betrokken bij de inzet van leefstijl als ‘medicijn’?

“Leefstijl kan een alternatief zijn voor medicijnen. We gebruiken veel polyfarmacie”, licht Selene toe. “Binnen GGZ NHN hebben we hier onderzoek naar gedaan en de uitkomsten bijvoorbeeld gebruikt om het belang van een afbouwpoli aan te tonen. Bovendien leidt het gebruik van meerdere geneesmiddelen tot veel bijwerkingen. Bij leefstijl heb ik het over leefstijl in de breedste zin van het woord. Niet alleen meer sporten, maar bijvoorbeeld ook muziektherapie. Dit is nu voor het eerst een belangrijk onderdeel van de groep voor mensen die voor het eerst een psychose hebben doorgemaakt. Leefstijladviezen bieden ook mogelijkheden om naasten te betrekken bij de behandeling. Het lukt immers beter en is veel leuker om samen te wandelen, fietsen, schaatsen of naar de sportschool te gaan.

Hoe werkt dit in de praktijk?

“Een grote stap is dat we het geneesmiddelenformularium hebben herschreven en dit in 2021 in de vorm van een groen boekje aan alle dokters en verpleegkundig specialisten uitgereikt. Sindsdien ontvangen alle nieuwe dokters en verpleegkundig specialisten, ook wanneer ze in opleiding zijn, het groene boekje. Het is ook digitaal beschikbaar. Alle bewezen werkzame alternatieven voor medicijnen hebben we daar ook in verwerkt. Wij zijn hiermee echt een voorbeeld voor andere instellingen. Pas als je makkelijk kunt vinden wat je kunt inzetten in de behandeling, als alternatief voor een geneesmiddel, ga je ook zo werken. Het geneesmiddelenformularium moet up-to-date zijn, want we dienen alle mentale problemen te kunnen behandelen, volgens de laatste inzichten. In 2025 verschijnt weer de herziene versie, maar dan in verband met duurzaamheid alleen digitaal.”

Wat kan dienen als alternatief?

“Een mooi voorbeeld van een alternatief voor medicatie is de verzwaringsdeken. Cliënten gebruiken slaapmedicatie voor een goede nachtrust, terwijl de kwaliteit van slaap verslechtert, slaaptabletten concentratieproblemen geven, de rijvaardigheid negatief beïnvloeden én verslavend zijn. Uit onderzoek is gebleken dat een verzwaringsdeken de kwaliteit van de slaap juist verbetert, de duur van de slaap te verlengt en dagelijkse routines verbetert. Bovendien kan een verzwaringsdeken ook klachten van angst en depressie helpen verminderen. We zijn begonnen met verzwaringsdekens op klinische afdelingen voor kinderen en ouderen. Inmiddels worden ze gebruikt op acute opnameafdelingen voor volwassenen en uitgeleend aan ambulante cliënten van ggz-teams in plaats van het voorschrijven van slaaptabletten. Dat is enorme winst.”

Hoe heb je te maken met vergrijzing?

“De Nederlandse bevolking wordt steeds ouder, ook onze cliënten. Zo komt het ook vaker voor dat mensen die langdurig bij ons verblijven, komen te overlijden. Collega’s vragen dan om ondersteuning bij het proces van palliatieve zorg. Opeens gaat dan ‘de klok’ meespelen. Binnen kantoortijden kunnen we dit immers goed organiseren met huisartsen, maar wat als er midden in de nacht acute palliatieve sedatie nodig is? Artsen en psychiaters van de spoedeisende psychiatrische hulp (SEPH) hebben hier doorgaans weinig ervaring mee en zijn onvoldoende bekwaam en toegerust om de pijn te verlichten voor mensen in de laatste levensfase.”

Hebben jullie hier een oplossing voor gevonden?

”Vanuit de geneesmiddelencommissie hebben we overleg gehad met de huisarts van de langdurig verblijfsafdelingen, een ziekenhuispsychiater, ouderenpsychiater en Damian Wennekers, apotheker van onze instelling. Hierop is besloten om een nieuw hoofdstuk aan het geneesmiddelenformularium toe te voegen over palliatieve sedatie en een palliakit te verzorgen met alle benodigdheden voor de twee chronische verblijfsafdelingen in Castricum en Heiloo. Bij de psychiaterconferentie in juni jl. heeft Damian het protocol voorgedragen, zodat psychiaters en verpleegkundig specialisten goed op de hoogte zijn. Voortaan zijn we ook voorbereid als acuut ernstige klachten ontstaan waarop iemand vrijwel zeker binnen minuten tot uren komt te overlijden.”